1700 Yıl Yaşayan Dev Kuş: SİMURG - 1

Efsanelerde önemli yer bulan ve kutsal sayılan dağlarla birlikte; tepesinde dervişlerin, devlerin, ötesinde mitolojik varlıkların yaşadığı dağlardan da söz edilir. İçenlere ölümsüzlük veren yaşam suyu Ab-ı Hayat’ın da bulunduğu Kaf Dağı onlardan biridir. Kazvini en sıra dışı kuşun Kaf Dağı’nın tepesinde su kenarındaki bilge ağacının dallarında yaşayan, insan gibi konuşan ve her şeyi bilen Simurg olduğunu belirtir. Güneş ve aydan yaratıldığına, kuşların en güzeli olduğuna inanılan Simurg güzellik, bereket, güç gibi kavramların da simgesidir. Uçarken hava kararır, gök gürler. Kaf Dağı’nı geçmek isteyenler (Hz. Hamza vb.) onun üzerinde seyahat eder. Tüm bitkilerin tohumlarının üzerinde biriktiği kutsal bir ağaçta (Tuba) yuvası vardır. 300 yaşında yumurtlayan ve 1700 yıl yaşayan dev kuş uçmaya başladığında şifalı tohumlar da yeryüzüne dağılır. Simurg'un tüyünü veya kemiğini bulup saklayan, başkalarından sürekli saygı görür. Doğu ve Batı sanatında tasvirlerine sıklıkla rastlanır. Başında tepelikle, uzun boynu, göz kamaştıran rengârenk parlak tüyleriyle ve muhteşem kuyruğuyla genellikle havada gösterilir. Farklı kültürlerde farklı isimlerle anılır. Farsça Simurg (otuz kuş), Arapça Anka, Türk mitolojisinde Tuğrul Kuşu veya Zümrüdüanka, Batı dillerinde Phoenix olarak bilinir...

Firdevsi manzum bir dille eski İran krallarının hayatlarını ve kahramanlıklarını yazdığı Şahname’de (990-1001) Elbruz dağında yaşayan Simurg’dan da bahseder. Albino olarak doğduğu için babasının dağa terk ettiği kralın oğlu Zal’ı yuvasında yetiştiren kuştur. Zal büyüyünce babası Sam onu geri alır. Zal, çok şey öğrendiği Simurg’un verdiği üç altın tüyü de alarak insanların arasına karışır. Karısı çocuğunu doğuracağı sırada Zal, Simurg’u çağırır. Horasan’lı kahraman Rüstem Simurg’un yardımıyla dünyaya gelir. İsfendiyar’ın yaptığı ölümcül yaralardan Rüstem’in ve atının kurtarılması için, Zal Simurg’un tüylerini yaktığında küllerinden yeniden belirdiğini görür. Kuşun Rüstem’in İsfendiyar karşısında zafer kazanmasında da rolü vardır. 

İranlı şair ve mutasavvıf Feridüddin-i Attar (1136-1221) Mantık Al-Tayr (Kuşların Dili) adlı 4724 beyitli tasavvuf edebiyatına ait mesnevi tarzındaki eserinde kuşların kendilerine bir padişah seçmesini anlatır. Kuşlar toplanıp “Her ülkenin bir sultanı var nasıl olur da bizim olmaz. Hep birlikte kendimize bir sultan bulalım bari” derler. Bunun üzerine sırtına tarikat elbisesi giymiş, başına hakikat tacını takmış Hüdhüd konuşmaya katılır. "Kuşkusuz bizim de bir padişahımız vardır. O da Kaf Dağı'nın ardındadır. Adı Simurg'dur, kuşların padişahıdır. O bize yakındır ama biz ona oldukça uzağız. Herkes onun adını ağzına alamaz. Kapısında nurdan, karanlıktan binlerce perde vardır. Onun makamına erişmek ne buradan ne de başka âlemden kimsenin harcı değildir… Biz de kendimizden geçelim, yola düşelim. Bu yolda güle ağlaya yürüyelim. Bir iz bulabilirsek ne mutlu bulamazsak o olmadan yaşamak ayıp bize."

Hz. Süleyman’ın habercisi ve başında tepelik olan, çok uzaklardaki suyu havadan görebilen Hüdhüd’ün (İbibik Kuşu) önderliğinde yüzlerce kuş Kaf Dağının tepesinde yaşayan bilge kuş Simurg’a gitmek için yola çıkar. Geçilmesi gereken yedi zorlu vadi vardır: İstek, Aşk, Marifet, İstiğna, Tevhid, Hayret ve Fenâ. Her biri ayrı bir insan karakterini ve zaaflarını temsil eden kuşlar gidiş yolunda sorunlarla karşılaştıkça Hüdhüd sabırla soruları yanıtlamaya, evliyalar ve peygamberlerle ilgili hikâyeler anlatarak onları rahatlatmaya çalışır. Hastalıktan, açlıktan, yorgunluktan perişan olan kuşların sadece otuzu bütün güçlükleri aşıp Simurg’un yaşadığı yere ulaşabilir. Gökyüzünde Simurg’u gördüklerinde onun aslında kendileri olduğunu anlarlar. Simurg burada semboliktir. Gerçek yolculuğun kendine yapıldığını ifade eder...

Osmanlı Minyatüründe Simurg - 2

 
Nalan Yılmaz, Osmanlı Minyatüründe Simurg, 11 Mart 2013, Lebriz Sanal Dergi

****Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.   2008-2018