Bir İyon Kenti: Priene

Atina’nın kurucuları İon kavimleri M. Ö. 1200’lerde Yunanistan’dan Batı Anadolu kıyılarına göç edip İzmir çevresine yerleşirler. Burada kentler inşa ederek denizcilikte, heykel ve mimaride gelişmiş yeni bir uygarlık oluştururlar. Bölgedeki 12 İon kenti: Foça, Ertyhrai, Khios, Klazomenai, Teos, Lebedos, Kolofon, Efes, Samos, Priene, Myus ve Milet'tir. Panionion Birliği'ndeki en hareketli liman kentlerinden biri olan Priene Söke’ye 12 km mesafede Güllübahçe kasabasının yakınında, Mykale dağı yamacında güneye bakan doğal bir platformda ve çevresindedir. İyon kentler birliğinin en hareketli liman kentlerindendir. İlk kent M.Ö. 1100 yıllarında İyonlar tarafından deniz kıyısında kurulur. Heraklia, Efes, Miletos ve Myus kentleriyle aynı kaderi paylaşır. Bir zamanlar deniz kıyısındayken ve limana sahipken Menderes nehrinin taşıdığı alüvyonlar yüzünden Latmos körfezi dolar ve Priene denizden 5.5 km uzaklaşıp iç kent haline gelir. İkinci kuruluşu M.Ö. 350’deki bugün kalıntıların bulunduğu yerdedir.

Miletos'lu Hippodamos’un ızgara planı -dik açılarla kesişen bir geometrik düzen- ile yamaca oturan Priene antik şehir planlamasının önemli bir örneğidir. Hippodamos planı bugün de şehir kuruluşlarında uygulanmaya devam eder. Sağlam, rustik bir kent duvarı ile çevrili Priene bölgeye ait gri-mavi mermerden inşa edilen yapılarıyla zamanında gösterişli bir yerdir. Atina’nın yardımlarıyla kurulduğu için Atina’nın etkisi ve yönetimi altında kalır. Daha sonra Bergama Krallığı'nın ve Roma’nın egemenliklerine geçer. Bizans döneminde önemli bir psikoposluk merkezi olur ama 13. yüzyılda terkedilir...

Priene antik kentine bir patikadan tırmanarak çıkılır. Helenistik suru geçtikten sonra diğer kent kalıntılarıyla karşılaşılır. Kent kale duvarlarıyla çevrelenmiş üç büyük giriş kapısına sahiptir. En önemli yapısı olan Athena Tapınağı en yüksek yerde Athena için yapılır. Mimarı aynı zamanda Bodrum mozelesini de inşa eden Pytheos’dur. İyon tapınak özelliklerine sahip yapının cella bölümünde tanrıçanın altın ve fildişinden heykeli bulunurmuş. Tapınak kabartmaları Hellenistik heykeltıraşlığının örneklerindendir. Tapınağın sadece temeli ve beş sütunu günümüze ulaşır.

Priene’nin diğer yapıları alışveriş yapılan, galerilerle çevrili kutsal stoa, onun arkasında oldukça iyi korunmuş olarak günümüze gelmiş 640 kişilik ve sürekli kutsal ateş yanan bouleterion, yanında ileri gelen konukların ağırlandığı prytanion’dur. Alt terasta ise stadyum ve gymnasium yer alır. Agora'nın doğusunda Zeus Sunağı, zengin evleri, Mısır tanrıları Anubis ve Serapis’e ait Mısır Tapınağı, Demeter Kutsal Alanı, kilise, İskender evi vardır. Tiyatro M.Ö. 4. yüzyılda çağının en güzel ve önemlilerinden biridir. 5000 kişilik tiyatro günümüze iyi bir şekilde gelmiştir. Tepeden bakıldığında görülen manzara etkileyicidir.

Nalan Yılmaz, 2005.
Nalan Yılmaz, Priene, Miletos ve Didyma, 14 Eylül 2012, Lebriz Sanal Dergi 

Antik Çağda Anadolu'lu Filozoflar

Bir İyon Kenti: Miletos

Didyma Apollon Tapınağı

*****Bu sayfadaki yazının ve fotoğrafların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.