Yıldız Teknik Üniversitesi Bahçesindeki Yeşil Köşk'ün Duvar ve Tavan Resimleri

Şehzade Köşkleri'nin üçüncü sırasında yer alanı renginden dolayı Yeşil Köşk olarak anılıyor. Yüksek bir bodrum üzerinde yükselen iki kattan oluşan köşkün girişi arkadadır. Zemin ve birinci katta değişik büyüklüklerde üçer oda bulunuyor. Köşk bugün Yıldız Vakfı binası olarak kullanılıyor. 

Köşkün zemin katında yapının arka kısmından giriş sağlandıktan sonra bir koridora ulaşılıyor. Koridorun sonunda sağdan aynı hole bakan üç odadan birine giriliyor. Zemin kattaki odaların ikisinde duvar ve tavan resimlerine rastlanıyor. En büyük odasında duvar üzerinde istiridye motifli, bej ve kahverengiden oluşturulmuş ampir bir elips pano içinde yer alan resmin ön planında denize doğru uzanan kara parçası ve üzerinde iki kule tasvir edilmiş.Bu yapılar beyaz, çatıları ise kırmızı boyalıdır. Işık-gölge ile derinlik kazandırılmış ve perspektif uygulanmış. Denize doğru uzanan kahverengi tonların belirgin olduğu kara parçası üzerindeki kuleler yıkılacakmış gibi duruyor. Denizle gökyüzü arasında dağ ve gökyüzünde bulut kümeleri görülüyor. Deniz üzerinde küçük bir yelkenli de unutulmamış. Kulelerin gerisinde yine bildik ağaçlar yerini almış.

Diğer duvarda barok ve rokoko motiflerle bezeli yatay elips bir kartuş, içinde manzara resmi tasvir edilmiş. Irmak, dağlar, gökyüzü ve bulutlar değişmez manzara öğeleri olarak burada da bulunuyor. Ağaçların görünümü ve dağlar pek gerçekçi değil, acemice yapılmış. Irmağı çeviren kara parçalarında kahverengi tonlamalarla gölgelenmiş. Giderek küçülen ağaçlar ve arkadaki mor dağlarla derinlik kazanmış. Gökyüzündeki bulutlar ve dağlardan göle dökülen köpüklü şelale resme hareketlilik getirmiş. Önceki resimle bu aynı ustanın elinden çıkmış gibi. Uçuk pastel renkler, bulut kümeleri ve mor dağlar iki resimde de görülen özellikler. Odanın oldukça süslü bir tavanı var. Yuvarlak içinde dört pano, bunların arasında daha küçük boyutlu dört dikdörtgen formda resim bulunuyor. Büyük dikey dikdörtgenlerde vazo içinde çiçeklerin olduğu natüralist kompozisyonlar dikkat çeker. Aralarında manzara görünümleri var. Bu küçük yatay dikdörtgen resimler süslü alçı kartuşlar içindedir.

Zemin katın diğer odasında da resimlerden birinde karlarla kaplı bir doğa manzarası var. Oval bir pano içindeki diğer resimde mimari ve doğa görünümü bir arada. Panoda c, s formları, bitkisel kıvrımlar zarif bir çerçeve oluşturuyor. Rüzgarın etkisiyle sola doğru eğilen ağaçlar resme canlılık kazandırmış. Ağaçların altındaki kır evlerinde doğru bir perspektif uygulaması görülüyor. Gökyüzünde bulutlar ve uzaklarda dağlar bu resimde de yer bulmuş. Romantik bir doğa görünümünün yansıtıldığı resim kartpostal gibi. Odanın tavanında süslü elips kartuşlar içinde çiçek motifleri resmedilmiş. Bir grup pembe ve beyaz gül yapraklarıyla gösterilmiş.

Merdiven boşluğunun üst kısmında karşılıklı olarak aynı boyutta, büyük, sade, ince alçı kabartma çerçeve içinde iki resim yer alıyor. Bunlardan birinde kompozisyon ortasında bir ağaç, ağacın arkasında perspektif kurallarına uyularak yapılmış kubbeli bir çeşme, daha gerilerde su, geri planda ufukta gökyüzüyle karışmış gibi dağ görünümü tasvir edilmiş. Resimdeki elemanlar birbiri içinde eriyor, hatlar belirsizleşiyor. Perspektif ve derinlik başarılıdır. Karşıdaki resimde benzer bir tarzda yapılmış. Sarı ve kahve tonlarıyla oluşturulmuş bulut kümeleri görülüyor. Resmin sağ kısmında deniz kıyısında birkaç kır evi, evin gerisinde lekelerle verilmiş koruluk, tepede fener var. Ufuk çizgisiyle ayrılmış gökyüzü çalışmanın üçte ikisini kaplıyor, sonsuz gibi ve oldukça ezici. İki kompozisyonda başarılı çalışmalar.

Birinci katta zeminle aynı plana sahip. Sadece öne doğru çıkıntılı olan bölüm burada daha geniş. Çokgenden dikdörtgen bir duruma geçiyor. Ön kısma bakan en büyük odasında üç duvar resmi bulunuyor. Tavan oldukça süslüdür. Elips şeklinde sade bir çerçeve içindeki resimde doğa görünümünün ön planında köpükler içinde akan bir dere, arka tarafında çam ormanları görülüyor. Ağaçlar koyu ve açık renklerin bir arada kullanılmasıyla ve lekeleme yöntemiyle oluşturulmuş. Ormanlık bölgenin önünde yeşil alana yer verilmiş. Odanın diğer duvarlarındaki çerçeveler yatay elips içinde rokoko, barok tarzında c ve s kıvrımlarıyla ve istiridye motifiyle süslü zengin bir görünüme sahip. Doğa görünümüne yer verilen resim Batıdaki örnekleri kadar başarılı. Önde durgun bir ırmak, çevresinde göğe yükselen ağaçlar, geride kompozisyona derinlik kazandıran mor dağlar ve gökyüzündeki kızıllık belirgin öğeler. Lekeleme yöntemiyle yapılmış ağaçlarda sarı ve yeşil tonlar vurgulanmış. Diğer duvarda mimari ve doğa birlikteliğiyle dengeli bir kompozisyon göze çarpar. Nehrin üzerindeki köprünün üzerinde gözetleme kulesi var. Uzaklardaki dağlar resme derinlik kazandırıyor. Perspektif kurallarına özen gösterilmiş. 

Odanın tavanında bitki motifli kalem işleri ve dört dikdörtgen pano ortasında vazolar içinde çiçekler, bu panoların arasında ise oldukça süslü çerçevelerle çevrili dört mevsim görülür. Resimlerden birinde fenerli bir manzara, diğerinde kuleli bir yapı ve ilerisinde yine kuleli başka bir düzenleme bulunuyor. Tavanda bu düzenlemelerin etrafında şeritler halinde dolanan barok ve rokoko motiflerin arasında yuvarlak panolar içinde müzik aletlerinin tasviri var. Lir ve diğer müzik aleti açıklı koyulu renklerle verilmiş. Müzik aletlerinin yanında nota kağıtları yer alıyor. Bu tavan resimlerinden odanın müzik için kullanıldığı sonucu çıkarılabilir. Açık sarı ve toprak tonlarıyla boyanmış aletlerde ışık-gölgeye önem verilmiş. Koyu zemin üzerinde açık renkler kontras oluşturuyor. 

Birinci katın diğer odasının duvarlarında yer alan resimlerin çerçeveleri de rokoko ve bitkisel motiflerle bezelidir. Alt ve üst kısmında dışarıya dönük mavi istiridye motifleri kullanılmış. Elips kartuş içindeki resimlerden birinde dalgalı bir deniz ve yelkenli dikkat çekiyor. Sağ kısımda gerilerde lekelerle verilmiş bir koruluk ve arka planda denizle gökyüzünün birleştiği yerde ince bir dağ silsilesi, bir iskele ve belli belirsiz bir bina görülür. Gökyüzü kasvetli ve fırtına habercisi gibidir. Diğer resimde hareketsiz bir ırmak, ilerisinde kemerli köprü, ırmağın kenarlarında ağaçlar, uzaklarda dağ sırası uzanıyor. Gökyüzü açık ve durgundur. 

Başka bir resimde yine tipik öğelere yer verilmiş; mimari önünde yapay bir havuz ve içinde kuğular. Yıldız Sarayı bahçelerinden birinin görünümü olabilir bu. Yapının etrafında koyu ve açık yeşil rengin kullanılmasıyla ağaçlar gösterilmiş. Uzaklardaki vazgeçilmez dağ görünümü derinlik sağlıyor. Pastel tonların hakim olduğu resimde yapının suya yansımasının verilmesi romantik bir atmosfer oluşturmuş. Odada bulunan başka bir resim oldukça süslü çerçeveye sahip dikey, oval bir pano içindedir. Pembe, kırmızı gül ve kırmızı, beyaz çiçeklerin olduğu yapraklı bir demet resmedilmiş. Güllerin yaprakları üzerinde ışıklı bölümler daha aydınlık yapılmış. Göze hitap edici ve görselliği önemli dekoratif bir düzenleme.

Odanın tavanı da renkli kalem işleriyle bezenmiş. Rokoko, ampir ve Osmanlı motifleri birlikte kullanılmış. Sekiz köşegenli tavanın köşegenlerinde dikdörtgen çerçeveler içinde yatay oval panolar ortasındaki resimde durgun bir su kenarında ağaçlar ve ilerisinde perspektif kurallarına göre yapılmış çok pencereli beyaz bir yapı yer alıyor. Ağaçlarda açıklı koyulu tonlamalarla gölgeleme yapılmış başarılı bir şekilde resmedilmiş küçük bir kompozisyon. Tavandaki bir kısmı tahrip olmuş başka bir resmin görülebilen kısmında ağaçlar, su kenarında kuleli, üçgen alınlıklı ve yuvarlak kemerli bir yapı görülüyor. Suda hafif dalgalanma hareket getiriyor. Burada da mimari suya yansımış. Resimli köşegenlerin arasında kalan köşe bölümlerde natürmortlara yer verilmiş; yuvarlak madalyon içinde yapraklar üzerinde gül motifleri ve beyaz çiçekler. Panonun çevresinde renkli çiçeklerle oluşturulmuş bir düzenleme ve üzerinde topuz biçimli bir fon dikkat çekiyor.

NALAN YILMAZ, 25 Haziran 2006, Pazar, Hürriyet, Agora

Yıldız Teknik Üniversitesi Bahçesindeki Sarı Köşk'ün Duvar Resimleri
 Şehzade Köşkleri’nin Duvar ve Tavan Ressamları

*****Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.