Melankoli Kitapları

2001 yılında doktoraya devam ederken bir ders semineri için 35 kitaptan ve çok sayıda makaleden araştırdığım (Batı Resminde Melankoli) melankoli çok sevdiğim konulardan biri. 90'lı yıllarda da zaten özellikle 19. yüzyılda yaşamış melankolik ressam, müzisyen, şair, yazar, filozof, bilim adamı vb. aurasına girmiştim. Melankolinin tek başına hissedilen tatlı hüznüne kapılmak garip ve hoş bir duyguya neden olurken içinde kaybolunca saatlerin nasıl geçtiğini anlamak da zorlaşıyor. Bunu kendisiyle kalmaktan sürekli kaçanların ve hep başkalarıyla birlikte ve kalabalıklar içinde olmak isteyenlerin deneyimlemesi zor. Kendisiyle kalamayan düşüncelere de dalamaz. Kalabalık içinde oluş da aslında yalnızlıktan ve kendisiyle karşılaşınca içindekilerden korkmanın sonucudur. Önce kendini bilmenin ve varoluş üzerine düşünmenin dünyadaki en gerekli şey olduğunu inkar etmek aranılan, umulan beklenen mutluluğa götürmez. Nereye gidersen git, hangi eylem içinde olursan ol kendinlesin... O halde Dephoi'de Apollona adanan tapınağın girişinde de yazdığı gibi 'Kendini Bil'...

Bununla birlikte sürekli melankoli ve distimi içindeki tedirgin, çelişkili ve sıkıntılı ruh hali; kararsızlık, umutsuzluk, hayattaki her şeye karşı ilgi ve heyecan kaybı, tepkisizlik, olumsuz yanlara odaklanmak ve memnuniyetsizlik gibi bir sonuca da götürebilir. Melankoli ve distimi hayat boyunca devam ederse sakıncalı olabilir. Yaşamın eğlenceli taraflarını da görebilmek ve dünyadaki kısa yolculukta mutlu anların değerini bilmek ruh, beden ve akıl sağlığı için gerekliliktir. Aksi halde ya beden ya ruh ya akıl ya da üçü birlikte çöküntüye uğrayabilir.

"- Tek başıma kalıp düşüncelere dalınca / Farklı şeyleri düşününce / Havadan kaleler inşa ederim / Kederden ve korkudan uzakta / Kendimi tatlı hayallerle keyiflendiririm / Düşünürüm geçer zaman çabukça. / Tüm zevklerim bu şekilde bir budalalık / Hiçbiri de hoş değil melankoli kadar... 
- Tek başıma uzanıp yatınca / Düşününce ne yanlış yaptığımı / Düşüncelerim isyan eder bana karşı / Korku ve keder şaşırtır beni / Kalsam da gitsem de / Düşünürüm zaman geçer çok yavaşça / Tüm ıstıraplarım neşelidir / Hiçbiri de kederli değil melankoli kadar... 
- Yattığımda, kalktığımda ya da yürüdüğümde tek başıma / İç çekerim, yas tutarım, feryat figan ederim / Karanlık bir koruda ya da boğucu bir dehlizde / Huzursuzlukla ve Erinyeler'le birlikte / Binlerce dert hep bir anda / Yerleşir buruk kalbimin ve ruhumun içine / Tüm ıstıraplarım neşelidir / Hiçbiri de acıklı değil melankoli kadar... 
- Biraz duyarım, biraz görürüm / Hoş bir müziği ve harikulade bir ezgiyi / Kasabaları, sarayları ve şehirleri / Şu an burada ve orada; dünya benimdir / Ender güzeller, kibar hanımefendiler göz kamaştırır / Her ne ise latif ve ulvi / Diğer tüm sevinçlerim budalalıktır / Hiçbiri de tatlı değil melankoli kadar...
- Eş dost bırakın beni yalnız / Benim arzumdur tek başıma kalmak / Her zaman hoş olmasa da / Düşüncelerim ve ben hükmederiz / Mahremiyetimizde / Hiçbir cevher, hiçbir hazine denk olamaz buna / Bu benim keyfim, benim zaferim, benim mutluluğum / Tüm sevinçlerim budalalıktır / Hiçbiri de tatlı değil melankoli kadar...
- Bir kralınkiyle değiştirmem hayatımı / Mesut olmuşum; keyif veren oyuncaklarla / Daha çok gülmek ve gülümsemek için / Daha fazla neşe getirebilir mi bu hayat? / Nolur nolur dert verme bana / Ne tatlı bir tatmin yaşıyorum / Tüm sevinçlerim birer budalalık / Hiçbiri de ilahi değil melankoli kadar... "  s: 29-33

"Eğer herhangi biri neden bu konuyla ilgili yazdığımı, neden bu konuyu ele aldığımı soracak olursa, birden fazla sebep gösterebilirim: Ben melankoliyi yazarak, melankoliden uzak duruyorum. Aylaklıktan başka melankoliye yol açan daha önemli bir neden yoktur; Razi'nin dediği gibi 'meşguliyetten daha iyi bir tedavi yoktur.' Buna rağmen 'saçma şeylerle uğraşmak hiçbir amaca hizmet etmez'; gerçi yüce Seneca'ya kulak verirsek de, 'bir şey yapmak hiçbir şey yapmamaktan iyidir.' Böylece kalemi elime aldım ve bir gayret içinde kendimi meşguliyete adadım... s: 46  ..."Bir acıyı başka bir acıyla dindireceğim; aylaklığı aylaklıkla gidereceğim, hastalığımın başlıca nedenlerinden bir panzehir yapacağım. Bu nedenle kütüphanelerde rast geldiğim ya da samimi dostlarımın ödünç verdiği kitaplardaki hekimlere sırtımı dayadım ve bu işi göğüsledim." s: 48

Robert Burton, Melankolinin Anatomisi, I. Fasikül, Çev: Merve Tokmakçıoğlu, Aylak Adam Yayınları, Ekim 2016, İstanbul

*****Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.