Sanat Tarihi ve Eleştiri

20’li yaşlarının sonundaki ve 30’lu yaşlarının başındaki sanat yazarlarının ve eleştirmenlerin güncel sanata yönelip bu alandaki etkinliklerin izini sürmeleri olumlu bir gelişme. Geçmiş yıllarda çağdaş sanat hakkında yazan eleştirmen vardı ama sayısı azdı. Bu boşluğu doldurabilecek donanımlı genç isimlerin ve fikirlerinin çoğalması sanat tarihi adına sevindirici elbette. Henüz bir temele oturmayan ve üzerinde çok fazla değerlendirme yapılmamış güncel çalışmalarla ilgili belli bir görüşe sahip olabilmek için ise sanat tarihini özümsemiş olmak, klasiği, moderni, avangardı ve bilinenleri değişik açılardan yorumlamak, öğrenilenlerle gelişen beyinle ortaya çıkmamış yönleri üzerinde düşünmek, tartışmak da hiç kuşkusuz önem taşıyor. Aynı zamanda felsefe, psikoloji, estetik, tarih, sosyoloji vb. diğer disiplinlere de yakın durmak ve bilgi birikimi, kuramsal yaklaşım, bütün içinde ele alabilmek de gerekiyor.

Daha önceki bir yazımda da belirttiğim gibi içinde bulunulan dönemde sanat ve yapıt her zaman nesnel ele alınamayabilinir. Duygusal uyarılmanın veya günün getirdiği diğer etkenlerin etkisinde kalınabilir. Üzerinden zaman geçtikten, o anın içinden çıkıldıktan sonra geriye bakıp farklı tanımlamalara gidilebilir. Defalarca konuşulmuş, yazılıp çizilmiş olsa da gerçek bir sanat yapıtı için söylenecekler bitmez. Kişisel tercihim 20. yüzyılın ortalarına kadarki sanat tarihi ile ilgili konuları, yapıtları, sanatçıları araştırmak; bu konuda anlaşılabilir, nitelikli yazılar yazmak ve bu tür beklentileri olan okuyucularla paylaşmak. Biliyorum ki günümüzde kimsenin hiçbir şeye vakti yok. Sıkıcı bulduğu konulara dikkatini vermez. İnsanın dikkati on dakika sonra dağılıyorsa o süre içinde alabileceği bilgiler aklında kalabilir. Öğrenmek tekrarlarla edinilen ve sonrasında hatırlanabilen bir şeydir. Bilgiyi herkes aynı biçimde alıp özümseyemez. Söylemek istediğim bir sanat yazarı olarak sanat tarihiyle ilgili konuların sıkıcı ve anlaşılmaz olmasının önüne geçebilmek için kısa ama öz olarak bilgiyi yazılı bir biçimde aktarmaya çalıştığım.

Eleştirmen ise bir sanat tarihi araştırmacısından daha farklı yaklaşır. Güncel sanatı evrensel olarak izler; fuarlara, seminerlere, müzayedelere, bienallere, sergilere katılır; sanatçılarla ve sanatseverlerle bir araya gelir; çıkan yayınları okuyup bir yöntem içinde neler olduğuna dair bir düşünce geliştirir. Akılcı bir tavırla nesnellik ve öznelliği bir denge içinde tutması gerektiğini ve geniş bir bakış açısıyla sosyolojik gelişmeleri de göz ardı edemeyeceğini bilir. Öncelikle sanat çalışmasıyla karşı karşıya kalıp, daha sonra zamanının diğer çalışmalarını da göz önünde bulundurur. Kuramsal bir çaba içinde olmanın yanı sıra görsel ve estetik birikimi izin verdiği ölçüde sanatın tarihine de gönderme yapması ve çağrışımlarda bulunur. Sanat adına yapılanları değerlendirirken polemikleri önemsemeden, başkalarının düşüncelerini yermeden, imalı cümleler kurmadan doğru bildiklerini yazmaktan sakınmaz. Söylenenler hakkında değil ortaya konulanlarla ilgili konuşur. Saptamaları kökleşmiş ve sorgulanmadan başkaları öyle dediği için kabullenilenleri alt üst edebilir. Bütün tepkileri üzerine çekebilir. Yine de eleştirmen cesur davranıp tespit ettiklerini tabuları, şartlanmış, kalıplaşmış fikirleri yıkacağını bile bile öne sürmelidir. Bir kuruma bağlı olsa da objektif ve özgür bir tutum içinde bireyselliğini, mesafesini koruyabilmelidir.

Günümüzün bulanık sanat ortamında ‘Kral çıplak’ diyebilecek,  sezgileri güçlü, göz boyamalara aldanmayan, gerçek ve samimi sanat ve sanatçıyı ayırt edebilecek eleştirmenlere ihtiyaç var. İmkânları artan, dünyadaki gelişmeleri takip edebilen ve sanat merkezlerini gezebilen, doğru bilgiye daha kolay ulaşabilen ve analitik düşünebilen genç nesil ise bu konuda umut vaat ediyor. Daha çok insanın sanatla ilgilenmesi ve eleştirinin kitlelere ulaşması için neler yapılabileceği üzerinde biraz daha çaba sarf etmek de önemli.

Nalan Yılmaz, Sanat Tarihi, Güncel Sanat ve Eleştirmen, 10 Mayıs 2012, Lebriz Sanal Dergi

***** Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.  2008-2018