Mondrian Çılgınlığı

Piet Mondrian 1917 yılında Teo Van Doesburg ile birlikte kurdukları De Stijl akımının ve 20. yüzyıl başlarının öncü sanatçılarından. Hollanda çıkışlı, düzen ve uyumun, sanatsal sezgi, evrensellik ve yalınlığın önemsendiği De Stijl, ideal geometrik formlarla ve ana renklerle doğayı dış görünüşünden soyutlamanın arayışındadır. Mondrian’ın geliştirdiği Neoplastisizm’de karşıtlıklar nesneli, düşünseli, erkeği simgeleyen dikeylerle ve özneli, maddeyi, dişiyi simgeleyen yataylarla görselleşir. Saf gerçeği ve ifadeyi savunan Mondrian dik açı ile birbirini kesen dikey ve yatay çizgiler arasında kalan siyah, beyaz, gri, sarı, mavi ve kırmızı gibi renklerle fiziksel ve ruhsal dünyayı birleştirerek evrensel öze ulaşmayı hedefler. Mondrian’a göre renk, simetrik olmayan denge ve oran gibi resim sanatı unsurları mimari, mobilya ve dekorasyon için de geçerlidir.

De Stijl tarzı ve özellikle Mondrian’ın resimleri günümüzde de tasarımcılar için esin kaynağı olmayı sürdürüyor. Moda, dekorasyon, mobilya, grafik, günlük kullanıma yönelik endüstri ürünlerinde ve hatta gıda sektörlerinde örneklerini görmek mümkün. Kişiye özel tasarımın önemli isimlerinden Fransız moda tasarımcısı Yves Saint Laurent, Mondrian’ın beyaz, kırmızı, mavi, siyah ve sarı renk bloklarından oluşan kompozisyonunu 1965 yılında kolsuz elbise üzerine uyarlayarak sanatçıya hayranlığını da gösterir. Moda tarihinde önemli bir yere sahip olan ve en çok kopyalanan elbisede kesişen kalın siyah çizgilerle karşıtlık oluşturan renkler birbirinden ayrılır. Önden dikdörtgen görünümündeki elbise geometrik tasarımıyla da De Stijl tarzını yansıtır. Sanat eseri gibi sergilenen ve bir resmin elbise üzerinde baskısının ötesinde olan bu ikonik tasarım modern sanatla moda etkileşimini çarpıcı biçimde ortaya koyar.

Yine moda sektörüne baktığımızda çantalar, ayakkabılar ve mayolar üzerinde de benzer uygulamalar görülür. Fransız ayakkabı tasarımcısı Christian Louboutin’de modadaki geometrik trende özgü ayakkabısında Mondrian’ın soyut kompozisyonlarından esinlenir. Siyah hatlarla çerçevelenen sarı, mavi, beyaz ve sarı renk blokları, 5 cm platform ile birlikte 13 cm topuk üzerinde yükselen, deri malzemeden sandalette fonksiyonel bir ifade bulur. Nike’ın 2008 yılında sınırlı sayıda satışa sunulan sneaker modellerinden birinde de beyaz zemin üzerinde basit ama hoş bir çağrışım göze çarpar. 

Capellini firması için üretilmiş ve tasarımı Japon Shiro Kuramata’ya ait olan dolaplarda 1930 tarihli ‘Kırmızı, Mavi ve Sarılı Kompozisyon 2’ ve 1921 tarihli ‘Sarı, Mavi ve Kırmızılı Kompozisyon’ları doğrudan uygulanmış. Saf geometrik biçimler ve asimetrik düzenlemeler dengeli. Ahşap üzerine mat lake boyalı yalın dolaplar gri kauçuk tekerlekler üzerine monte edilmiş. Çok amaçlı kullanılabilecek modern stil dolaplarda çekmeceler ve kapakların ardında boş bölmeler bulunuyor. Genç Rus mimar ve işadamı Vasily Klyukin’in Mondrian resimlerinden ilham alarak tasarladığı minimal ve keskin hatlı lüks yat benzersiz görünüyor. İki boyutlu tuval resminin üç boyutlu yorumlaması olan 65 metre uzunluğundaki dört katlı ve yüzme havuzlu yatın cepheleri siyah çerçeveyle belirlenen ana renklerle bölümlenmiş. 

Seçtiğim son örnek Mondrian Keki’nin harika görünüşünün ötesinde lezzetli olduğunu da tahmin etmek güç değil. Sade kahve veya çay yanında çok iyi gideceği kesin. Keskin konturlara ve son derece düzgün yüzeylere sahip kekin içinde mavi, sarı, kırmızı renkler gıda boyasıyla sağlanmış. Caitlin Freeman’ın ‘Modern Sanat Tatlıları’ adlı kitabı içinde tarifi olan, dört ayrı kek ve montaj planlarını içeren iki günlük yapımı biraz zahmetli Mondrian Keki’nin diğer önemli malzemesi % 70 Valrhona ganaj. Kitapta ayrıca Andy Warhol, Cindy Sherman,Henri Matisse, Jeff Koons, Roy Lichtenstein, Richard Avedon, Wayne Thiebaud gibi sanatçıların eserlerinin yeniden yorumlandığı 27 tatlı tarifine yer verilmiş. Sanat fotoğrafçısı Freeman San Francisco’daki Modern Sanat Müzesi’nde dolaşırken Wayne Thiebaud’ın resimlerinden etkilenip pastacılık işine girişir ve bu projeyi geliştirir. Müzenin çatı bahçesindeki Blue Bottle Coffee’de modern sanat tatlıları müze ziyaretçileri tarafından büyük ilgi görür.  

Sade ve mütevazı hayatını sanatıyla bütünleştiren Mondrian bu kadar çok alanda ilham kaynağı olabileceğini tahmin etmiş midir? Öznel ve nesnel baskılardan sıyrılıp soyutu ön plana çıkaran sanatçı zamansız ve evrensel olmayı başarmıştır.

Nalan Yılmaz, Mondrian’ın Tasarıma Etkisi, 7 Temmuz 2014,  Lebriz Sanal Dergi

*****Bu sayfalardaki yazıların tüm hakları yazara aittir. Sadece kaynak gösterilerek, yazar adı ve orijinal sayfanın aktif linki belirtilerek alıntı yapılabilir ve paylaşılabilir. Nalan Yılmaz adıyla tüm yazılar 'Creative Commons Attribution Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License' altında tescillidir.   2008-2018